Trong bối cảnh ngành thủy sản toàn cầu đứng trước sức ép ngày càng lớn về môi trường, xã hội và thương mại, việc đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về bền vững không còn là lựa chọn, mà trở thành điều kiện bắt buộc để tồn tại và phát triển.
Chứng nhận ASC Feed – Nền tảng để vươn xa
Để một nhà máy thức ăn đạt chứng nhận ASC Feed, quá trình đánh giá và chuyển đổi vô cùng khắt khe. Hơn 260 điều khoản được áp dụng, từ quản trị nội bộ, quản lý nguyên liệu, truy xuất nguồn gốc, đến kiểm soát tác động môi trường và trách nhiệm xã hội.
Tại Việt Nam, đã có một số nhà máy trở thành doanh nghiệp tiên phong, lọt vào top 13 toàn cầu chính thức đạt chứng nhận. Đây không chỉ là dấu ấn khẳng định năng lực hội nhập quốc tế, mà còn mở ra cơ hội lớn để thủy sản Việt Nam tiếp cận các thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản – nơi yêu cầu ngày càng cao về sản phẩm sạch, bền vững và minh bạch.
Quá trình chuẩn bị cho chứng nhận đã giúp doanh nghiệp rà soát toàn diện quy trình sản xuất, sàng lọc nhà cung cấp, điều chỉnh hệ thống quản lý môi trường, đào tạo nhân sự và nâng cấp năng lực truy xuất nguồn gốc. Đặc biệt, việc tiên phong sử dụng nguồn bột cá bền vững nội địa còn mở ra hướng đi mới, vừa chủ động nguồn cung, vừa thúc đẩy các ngành phụ trợ trong nước phát triển theo hướng có trách nhiệm.
Cơ hội mở ra từ ASC Feed cho chuỗi ngành thủy sản Việt Nam
Việc một số nhà máy thức ăn đạt ASC Feed là bước khởi đầu quan trọng và tạo ra nhiều cơ hội:
1. Mở rộng thị trường khó tính
Thức ăn đạt chuẩn ASC giúp khâu nuôi trồng (farm) đủ điều kiện để được cấp chứng nhận ASC Farm. Đây là chìa khóa để sản phẩm thủy sản Việt Nam thâm nhập các thị trường cao cấp như EU, Mỹ, Nhật Bản – nơi kiểm soát nghiêm ngặt truy xuất nguồn gốc và bền vững.
2. Tạo lợi thế cạnh tranh và giá trị gia tăng
Người tiêu dùng quốc tế sẵn sàng trả giá cao hơn cho sản phẩm có trách nhiệm. Nhờ đó, chứng nhận ASC Feed không chỉ nâng uy tín nhà máy sản xuất thức ăn, mà còn gia tăng giá trị cho người nuôi và doanh nghiệp chế biến.
3. Tăng hiệu quả sản xuất, giảm chi phí dài hạn
Thức ăn chất lượng tốt hơn giúp giảm hệ số chuyển đổi (FCR), hạn chế bệnh tật, giảm hao hụt và chi phí thuốc hóa chất. Về lâu dài, quản lý tốt nguyên liệu và môi trường cũng giúp giảm rủi ro pháp lý và tránh bị cấm xuất khẩu do vi phạm chuẩn quốc tế.
4. Lan tỏa trách nhiệm trong chuỗi giá trị
Khi nhà máy feed đạt chuẩn, các khâu còn lại cũng buộc phải điều chỉnh để tương thích: nhà cung cấp nguyên liệu minh bạch hơn, trại nuôi tuân thủ chuẩn hơn, doanh nghiệp chế biến – xuất khẩu tăng tính truy xuất. Toàn chuỗi cùng tiến tới mục tiêu bền vững.
5. Thúc đẩy ngành phụ trợ và năng lực nội địa
Việc ưu tiên nguyên liệu nội địa bền vững (bột cá, dầu cá, nguyên liệu thực vật không phá rừng) sẽ thúc đẩy cả một hệ sinh thái ngành phụ trợ: khai thác, chế biến, kiểm định, kiểm nghiệm. Đây là cơ hội để nâng cao năng lực sản xuất trong nước và giảm phụ thuộc nhập khẩu.
6. Tuân thủ các quy định quốc tế mới
Phiên bản ASC Feed v1.1 (2025) đã bổ sung yêu cầu về chống phá rừng, báo cáo khí nhà kính (GHG) và minh bạch nguồn gốc. Sớm đạt chứng nhận giúp doanh nghiệp Việt Nam đi trước một bước, tránh bị động trước khi các quy định quốc tế mới được áp dụng nghiêm ngặt hơn [ASC].
Những thách thức cần vượt qua
Tuy nhiên, để lan tỏa chuẩn ASC Feed trong toàn ngành, Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức:
- Chi phí đầu tư ban đầu lớn: từ hệ thống quản lý, kiểm định, giám sát đến công nghệ truy xuất, tất cả đều đòi hỏi nguồn vốn đáng kể.
- Nguồn nguyên liệu bền vững hạn chế: bột cá từ khai thác hợp pháp, nguyên liệu thực vật không phá rừng… vẫn chưa đủ phong phú.
- Năng lực truy xuất nguồn gốc: nhiều nhà cung cấp nhỏ chưa sẵn sàng đáp ứng yêu cầu minh bạch dữ liệu.
- Tiêu chuẩn cao hơn luật quốc gia: một số quy định về môi trường, lao động, quản lý hóa chất có thể vượt khung pháp lý trong nước, đòi hỏi sự điều chỉnh từ chính sách.
- Đào tạo nhân sự: cần đội ngũ chuyên gia am hiểu đánh giá rủi ro, đánh giá nội bộ, hệ thống quản lý quốc tế.
- Thời hạn chuyển đổi: từ cuối tháng 10/2025, các trang trại ASC buộc phải sử dụng thức ăn từ nhà máy đạt chuẩn ASC Feed, tạo áp lực lớn nếu số lượng feed mills đạt chuẩn chưa đủ [Bureau Veritas].
Vai trò của nhà máy feed đạt chứng nhận tại Việt Nam – Một “case” điển hình
Những doanh nghiệp như Grobest Vietnam hay Skretting Vietnam khi đạt ASC Feed không chỉ khẳng định năng lực nội tại, mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực:
- Đảm bảo người nuôi có nguồn feed chuẩn để duy trì ASC Farm.
- Tạo niềm tin cho khách hàng quốc tế.
- Thúc đẩy nhà cung cấp nội địa cải thiện theo tiêu chuẩn quốc tế.
- Khích lệ các nhà máy khác cạnh tranh theo hướng bền vững.
Tầm ảnh hưởng quốc tế và xu thế chung
Trên thế giới, chứng nhận thức ăn bền vững đang là xu hướng tất yếu:
- Đến giữa năm 2025, đã có 35 nhà máy thức ăn ở 14 quốc gia đã đạt chứng nhận ASC Feed [Aquaculture Stewardship Council].
- Các tập đoàn hàng đầu như Skretting, Cargill, BioMar, Nutreco đều có nhà máy được chứng nhận.
- Đây là minh chứng rằng tiêu chuẩn bền vững đang trở thành “hộ chiếu thương mại” cho sản phẩm thủy sản toàn cầu.
Kết nối chuỗi giá trị hướng tới thủy sản xanh – sạch – có trách nhiệm
ASC Feed không chỉ là chứng nhận cho một nhà máy. Nó chính là điểm nối để chuỗi ngành thủy sản Việt Nam hội nhập:
- Nguyên liệu: phải hợp pháp, không phá rừng, không khai thác quá mức.
- Nhà máy feed: sản xuất sạch, minh bạch, tuân thủ xã hội.
- Trại nuôi: quản lý dịch bệnh, chất thải, không lạm dụng kháng sinh, đảm bảo phúc lợi vật nuôi.
- Chế biến & xuất khẩu: sản phẩm cuối cùng truy xuất được, đáp ứng chuẩn quốc tế, nâng giá trị thương hiệu.
- Người tiêu dùng: được quyền lựa chọn sản phẩm xanh, sạch, có trách nhiệm.
Để làm được điều này, cần sự hợp tác của tất cả: doanh nghiệp, người nuôi, nhà cung cấp, hiệp hội ngành hàng, tổ chức chứng nhận và cơ quan quản lý.
Chứng nhận ASC Feed là một bước tiến lớn cho thủy sản Việt Nam trên con đường phát triển bền vững. Nó mở ra cơ hội cạnh tranh quốc tế, tạo giá trị gia tăng và mang lại lợi ích lâu dài về môi trường – xã hội.
Tuy nhiên, để tận dụng tối đa lợi ích, cần:
1. Chủ động chuẩn bị cho ASC Feed v1.1 – phiên bản bắt buộc từ 11/2025.
2. Phát triển nguồn nguyên liệu nội địa bền vững, giảm phụ thuộc nhập khẩu.
3. Tăng cường hệ thống truy xuất nguồn gốc và kiểm định bằng công nghệ số.
4. Hoàn thiện khung chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, từ thuế, vốn đến kỹ thuật.
5. Đào tạo nhân lực chuyên nghiệp, lan tỏa nhận thức bền vững toàn chuỗi.
6. Thúc đẩy hợp tác chuỗi ngành, chia sẻ kinh nghiệm và giảm chi phí tuân thủ.
ASC Feed không chỉ là một chứng nhận, mà còn là cam kết dài hạn của thủy sản Việt Nam với cộng đồng quốc tế: phát triển theo hướng xanh – sạch – trách nhiệm – và bền vững.
VinaCert